Sanskrit Subhashitam

🖌सुभाषित-विज्ञानम् - 38📚

अयं निजः परो वेति

मूलम्- 

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् । 

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥ 

पदविभागः- 

अयं निजः परः वा इति गणना लघुचेतसाम् । उदारचरितानां तु वसुधा एव कुटुम्बकम् ॥ 

अन्वयः- 

अयं निजः परो वा इति लघुचेतसाम् गणना (भवति)। उदारचरितानां तु वसुधा एव कुटुम्बकम् (भवति)। 

प्रतिपदार्थः- 

अयं = एषः ; This person (masculine pronoun)

निजः = स्वः ; one's own, belongs to oneself

परः वा = अस्वः, अन्यः ; other, non-related

इति = एवं ; thus

लघुचेतसाम् = अल्पचित्तानां, अधमानां ; of the low-minded people

गणना = मतम् ; counting, considering, (here) believing

उदारचरितानां तु = उत्तमजनानां तु ; of the noble minded, great characters, but

वसुधा एव = लोकः एव ; earth, (here) world 

कुटुम्बकम् = स्वस्य गृहजनाः ; family

तात्पर्यम्- 

एषः मम जनः, एषः अन्यः इति नीचजनाः चिन्तयन्ति। ये महापुरुषाः तेषां तु सम्पूर्णा भूमिः एव स्वस्य गृहमिव भवति।

He is mine, he is another, not mine - such are thoughts of narrow minded people. For the noble minded the whole world is a family.

प्रश्नाः- 

1. लघुचेतसां कीदृशी गणना?

2. उदारचरितानां कीदृशी गणना?

3. 'वसुधैव' इत्यत्र सन्धिः विभज्यताम्।

4. 'उदारचरितानां' इत्यत्र समासविग्रहं वदत?

5. 'लघुचेतसाम्' इत्यस्य पदविश्लेषणं वदत?

6. उदारचरितानां तु ------ ------। (रिक्तस्थानं पूरयत।)✅