सन्तोषस्त्रिषु कर्तव्यः कलत्रे भोजने धने l
त्रिषु चैव न कर्तव्यो अध्ययने जपदानयोः ||
*पदविभागः / प्रतिपदार्थः*
सन्तोषः - आनन्दः
त्रिषु - त्रिषु
कर्तव्यः - करणीयः
कलत्रे - भार्यायाम्
भोजने - आहारे
धने - वित्ते
त्रिषु - एतस्मिन् त्रिषु विषये
च - अव्ययम्
एव - अव्ययम्
न - अव्ययम्
कर्तव्यः - तेन अवश्यं कृतं कार्यम्
अध्ययने - शिक्षणे
जप: - जप विषये
दान: - दान विषये
*अन्वयः*
कलत्रे भोजने धने त्रिषु (विषये) सन्तोषः कर्तव्यः।
अध्ययने जपे दाने च त्रिषु (विषये) एव (सन्तोषः) न कर्तव्यः।
*तात्पर्यम्*
मनुष्य: सदा अनेक वस्तुनी इच्छति | अत: स: अनेक वस्तुनी प्राप्तवान् अपि स: सनतोषं न अनुभुतवान् |पश्चात् स: अठति | एतत् सुभाषिते सुभाषितकार: के के विषये सन्तोषं कर्तव्यं के के विषये सन्तोषं न कर्तव्यं इति उक्तवान् |
मनुष्य: तस्य कलत्रं भोजनं धनं विषये सन्तोषं कर्तव्यम् | अध्ययनं जपम् दानम् विषये सन्तोषं न करणीयम् |
*सन्धिः*
सन्तोषः+त्रिषु - विसर्गस्य सकारः
च + एव - वृद्धिसन्धिः
कर्तव्यः+अध्ययने - विसर्गःउकारः गुणसन्धिः
No comments:
Post a Comment