Sanskrit subhashitam

🖌सुभाषित-विज्ञानम् - 31📚

📝उत्पलस्यारविन्दस्य 📖

मूलम्- 

उत्पलस्यारविन्दस्य मत्स्यस्य कुमुदस्य च ।

एकयोनिप्रसूतानां तेषां गन्धः पृथक् पृथक् ॥

पदविभागः- 

उत्पलस्य अरविन्दस्य मत्स्यस्य कुमुदस्य च । एकयोनि-प्रसूतानां तेषां गन्धः पृथक् पृथक् ॥

अन्वयः- 

उत्पलस्य अरविन्दस्य मत्स्यस्य कुमुदस्य च , एकयोनि-प्रसूतानां (अपि) तेषां पृथक् पृथक् गन्धः॥

प्रतिपदार्थः- 

उत्पलस्य = नीलकमलस्य ; of the blue lotus, any lotus or water lily (Apte), the blossom of the blue lotus, (Nymphaea Caerulea) (MW)

अरविन्दस्य = रक्तकमलस्य ; of the sun lotus (Nymphea Stellata) (Apte)

मत्स्यस्य = मीनस्य ; of the fish

कुमुदस्य च = श्वेतोत्पलस्य ; of the white water = lily said to open at moon-rise [Nymphea alba] (Apte)

तेषां = एतेषां ; of these, their

एकयोनि-प्रसूतानां = एकस्मात् कारणात् जातानां ; of the produced/originated from same/common source

पृथक् पृथक् = विभिन्नम् ; different, dissimilar

गन्धः = सौरभम् ; frangrance, smell in general

तात्पर्यम्- 

एकत्र (जले) जातानां अपि श्वेत-रक्त-कमलयोः, उत्पलस्य, मीनस्य च गन्धः भिन्नम् भवति।

Though blue lotus, sun lotus, fish and water lily are produced from same source, their smell is different from each other. 

प्रश्नाः- 

1. केषां किं पृथक् पृथक्?

2. 'एकयोनिप्रसूतानां' इत्यस्य कोऽर्थः?

3. 'एकयोनिप्रसूतानां' इत्यत्र समासविग्रहं वदत?

4. तेषां गन्धः ------। (रिक्तस्थानं पूरयत।)✅