*भारतीयदर्शनेषु मोक्षविचारः*
1. मृत्युः मोक्षः इति *चार्वाकाः*।
2. आत्मोच्छेदः मोक्ष इति शून्यवादिनः *माध्यमिकबौद्धाः*।
3. निर्मलज्ञानोदयः मोक्षः इति *इतरे बौद्धाः*।
4. कर्मकृतस्य देहस्वरूपस्य आवरणस्य अभावे जीवस्य सततोर्ध्वगमनं मोक्षः इति *जैनाः*।
5. सर्वज्ञत्वादीनां परमात्मगुणानां प्राप्तिः याथात्म्येन भगवत्स्वरूपानुभवश्च मोक्षः इति *रामानुजीयाः*।
6. जगत्कर्तृत्व-लक्ष्मीपतीत्व-श्रीवत्सप्राप्तिरहितं दुःखामिश्रितं पूर्णं सुखं मोक्षः इति *माध्वाः*।
7. परमैश्वर्यप्राप्तिः मोक्षः इति *नकुलीशपाशुपताः*।
8. शिवत्वप्राप्तिः मोक्षः इति *शैवाः*।
9. पूर्णात्मतालाभः मोक्ष इति *प्रत्यभिज्ञावादिनः*।
10. पारदरसेन देहस्थैर्ये जीवन्मुक्तिः एव मोक्षः इति *रसेश्वरवादिनः*।
11. अशेषविशेषगुणोच्छेदः मोक्षः इति *वैशेषिकाः*।
12. आत्यन्तिकी दुःखनिवृत्तिः मोक्षः इति *नैयायिकाः*।
13. दुःखनिवृत्तिः सुखावाप्तिश्चापि इति मोक्षः इति *नैयायिकैकदेशिनः*।
14. स्वर्गादिप्राप्तिः मोक्षः इति *मीमांसकाः*।
15. मूलचक्रस्थायाः परानामिकायाः ब्रह्मरूपायाः वाचः दर्शनं मोक्षः इति *पाणिनीयाः*।
16. प्रकृत्युपरमे पुरुषस्य स्वरूपेण अवस्थानं मोक्षः इति *सांख्याः*।
17. कृतकर्तव्यतया पुरुषार्थशून्यानां सत्त्वरजस्तमसां मूलप्रकृतौ अत्यन्तलयः प्रकृतेः मोक्षः, चितिशक्तेः निरुपाधिकस्वरूपेण अवस्थानं मोक्षः इति *पातञ्जलाः*।
18. मूलाज्ञाननिवृत्तौ स्वस्वरूपाधिगमः मोक्षः इति *अद्वैतवेदान्तिनः*।
No comments:
Post a Comment