Gita sloka explained in sanskrit

*🔔मूल श्लोकः 🔔*

इन्द्रियाणि पराण्याहुरिन्द्रियेभ्यः परं मनः। 

मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धेः परतस्तु सः।।३.४२।। 

*🌷पदार्थः...... 🌷*

इन्द्रियाणि — नेत्रादीनि 

पराणि — उत्कृष्टानि 

आहुः — कथयन्ति 

इन्द्रियेभ्यः — नेत्रादिभ्यः 

परम् — उत्कृष्टम् 

मनः तु — चित्तं पुनः 

मनसः — चित्तात् 

परा — उत्कृष्टा 

बुद्धिः — धीः 

यः बुद्धेः तु = यः धियः तु 

परतः — उत्कृष्टः वर्तते 

सः — सः आत्मा। 

*🌻अन्वयः 🌻*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः परं मनः, मनसः परा बुद्धिः, यः बुद्धेः परतः सः (आत्मा) अस्ति। 

*🐚आकाङ्क्षाः🐚*

_आहुः।_

कानि आहुः? 

*इन्द्रियाणि आहुः।*

इन्द्रियाणि कीदृशानि आहुः? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। पुनश्च किं परम्? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। मनः परम्।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। केभ्यः मनः परम्? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्। पुनश्च का परा? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, बुद्धिः परा।* 

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, कस्मात् बुद्धिः परा? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा, पुनश्च परतः कः? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा, परतः सः।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्,मनसस्तु बुद्धिः परा,कस्याः परतः सः?

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा, बुद्धेः परतः सः।*

इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा, यः बुद्धेः परतः सः कः? 

*इन्द्रियाणि पराणि आहुः। इन्द्रियेभ्यः मनः परम्, मनसस्तु बुद्धिः परा, यः बुद्धेः परतः सः (आत्मा)।*

*📢 तात्पर्यम्......*

इन्द्रियाणि उत्कृष्टानि वदन्ति। इन्द्रियेभ्यः मनः उत्कृष्टम्, मनसः बुद्धिः उत्कृष्टा, बुद्धेः अपेक्षया आत्मा उत्कृष्टः वर्तते। 

*🌻व्याकरणम्.......*

▶सन्धिः 

पराण्याहुः = पराणि + आहुः - यण्सन्धिः। 

आहुरिन्द्रियेभ्यः = आहुः + इन्द्रियेभ्यः - विसर्गसन्धिः (रेफः)।

बुद्धिर्यो बुद्धेः = बुद्धिः + यः - विसर्गसन्धिः (रेफः)

# यः बुद्धेः = विसर्गसन्धिः (सकारः) रेफः, उकारः, गुणः। 

मनसस्तु = मनसः + तु - विसर्गसन्धिः (सकारः)।

परतस्तु = परतः + तु - विसर्गसन्धिः (सकारः)।

▶ तद्धितान्तः 

परतः = परः + तसिः (प्रथमाविभक्त्यन्तात् स्वार्थे तसिः)

🌻🌹🌷💐🌻🌹🌷💐🌻🌹🌷💐🌻🌹🌷💐🌻🌹

                              *गीताप्रवेशात्*