mahayamaka

Courtesy: Sri.Nityanand Misra

Namaste all,
 
A Mahayamaka (महायमक) is a figure of speech where all the four quarters of
the verse are the same, but the meaning of each quarter is different. A
famous example is the verse in किरातार्जुनीयम् -
 
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ।
 
विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः ॥ १५-५२ ॥
 
In technical terms, the आनुपूर्वी or शक्ततावच्छेक of the four quarters is
the same, but the शक्यवच्छेक are different.
 
Here is an example of a triple Mahayamaka, also called महाछेका from the work
श्रीसीतासुधानिधिः (2011) by Swami Rambhadracharya (I had shared eight
ekaksharis from the same work some days ago). There are three verses in
succession, made of twelve identical quarters, where each of the twelve
quarters has a different meaning. The original verses along with the
Sanskrit commentary by the poet is reproduced below.
 
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ।
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ॥ ३-५१ ॥
 
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ।
 
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ॥ ३-५२ ॥
 
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ।
 
सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः सीता सदा दीव्यतु देवदीप्तिः ॥ ३-५३ ॥
 
 
इह एक एव चरणः महाछेकाविधया द्वादशकृत्वः आवृत्तः। तथाहि सूयते चराचरं या सा
सीता देवमयी दीप्तिर्यस्याः सा सदा दीव्यतु श्रीमिथिलायां कन्यास्वरूपा
क्रीडतु। पुनश्च सवती संसारं पालयति या सा सीता दीवनुग्रहा दीप्तिर्यस्याः एवंभूता
दीव्यतु सदैव रत्यादीः विजीगीषताम्। तथा च श्यति संसारं नाशयति इति सीता
देवहितैषिणी
दीप्तिर्यस्याः एवंभूता सदा दीव्यतु कौतुकागारे श्रीरामकेण सह व्यवहरतु द्यूतं
क्रीडतु इति भावः। पुनः स्यति क्लेशं हरति या सा सीता देवकष्टनाशिनी
दीप्तिर्यस्याः तथाभूता दीव्यतु सदैव द्योतताम् ॥ ३-५१ ॥
 
देवरञ्जिनी दीप्तिर्यस्याः एवंविधा सूवतीति सीता सर्वप्रेरिका सदा दीव्यतु
श्रीरामं स्तौतु। पुनः देवानुकूला दीप्तिर्यस्याः एवंभूता सिनोति रामं
प्रेमरज्जुविशेषेण बध्नाति सा सीता सदा दीव्यतु निरन्तरं मोदताम्। पुनश्च
देवसम्बन्धिनी दीप्तिर्यस्याः सा सीयते रामेणापि बध्यते या सा सीता सदा दीव्यतु
निरन्तरं माद्यतु। पुनश्च देवसंसृतिहारिणी दीप्तिर्यस्याः एवंभूता स्यायते
भक्तान् प्रतिगच्छति या सीता सदा दीव्य्तु भक्तहृदये सुखशयनं करोतु श्रीराघवेण
सह ॥ ३-५१ ॥
 
देवानां भवभञ्जिनी दीप्तिर्यस्याः एवंभूता सीं सीमानं इता सौन्दर्यसारं गता या
सा सीता सदा दीव्यतु कान्तिमती भवतु। पुनश्च देवानां सर्वस्वभूता
दीप्तिर्यस्याः तथाभूता सीता सीरं निमित्तीकृत्य इता प्राप्ता सदा दीव्यतु
शोभामञ्चतु। पुनश्च देवानां भक्तिप्रदायिनी दीप्तिर्यस्याः सा सीता सीमन्तिनीः
इता प्राप्ता सा सदा दीव्यतु सदैव श्रीरामकमनीया भवतु। पुनः देवानां वन्दनीया
दीप्तिर्यस्याः सा सीता सिन्धुजया इता सेवार्थं प्राप्ता सदा दीव्यतु सदैव मम
नेत्रपथं गच्छतु ॥ ३-५१ ॥
 
Thanks, Nityanand

--
If God brings you to it, He will bring you through it.
Happy moments, praise God.
Difficult moments, seek God.
Quiet moments, worship God.
Painful moments, trust God.

  Every moment, thank God